การอุดฟันด้วยวัสดุอุดสีใกล้เคียงกับฟัน เป็นวิทยาการทางด้านทันตกรรมที่บูรณะหรือทดแทนเนื้อฟันที่สูญเสียไปบางส่วน หรือมีสภาพที่ไม่สมบูรณ์ โดยใช้วัสดุอุดที่มีกลุ่มสีใกล้เคียงฟันธรรมชาติ ตกแต่งลงบนโพรงฟันหรือผิวฟันให้มีรูปร่างใกล้เคียงกับธรรมชาติ
กรณีใดบ้างที่จะบูรณะโดยการอุดฟัน
- ฟันผุที่ยังไม่ลุกลามถึงชั้นโพรงประสาทฟัน
- ฟันบิ่นหรือแตกหักจากอุบัติเหตุ
-
ฟันที่สึกกร่อนจากการใช้งาน เช่น ฟันสึกจากอาหารที่เป็นกรด, คอฟันสึกจากการแปรงฟันผิดวิธี
- ฟันที่มีช่องห่างระหว่างซี่ฟัน
- การอุดปิดผิวหน้าฟัน (เคลือบฟัน) ในฟันที่มีความผิดปกติของสีฟัน ผิวฟันหรือรูปร่างฟัน
ประเภทของวัสดุอุด
-
อมัลกัม เป็นวัสดุอุดที่มีส่วนผสมของโลหะ ผิววัสดุอุดมีความแข็งแรง สามารถรองรับการบดเคี้ยวได้ดี และอัตราการสึกกร่อน การรั่วซึมต่ำ จึงทำให้มีอายุการใช้งานที่ยาวนานกว่าวัสดุอุดชนิดอื่น ๆ แต่มีข้อด้อยในด้านความสวยงาม เนื่องจากเป็นสีโลหะ และอาจทำให้เนื้อฟันบริเวณรอบวัสดุอุดเปลี่ยนสีเป็นสีเทาได้ในภายหลังรวมถึงมีส่วนผสมของปรอทที่ไม่ปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อม
-
คอมโพสิท เรซิน เป็นวัสดุอุดจำพวกเรซิน มีเฉดสีที่ใกล้เคียงฟันธรรมชาติ มีให้เลือกได้หลากหลายเฉดสี การยึดวัสดุอุดบนผิวฟันเป็นการยึดแบบพันธะเคมี ( chemical lock ) จึงไม่จำเป็นต้องกรอตัดเนื้อฟันมากเท่าการอุดด้วยอมัลกัม ซึ่งเป็นผลดีต่อโครงสร้างฟันได้ในระยะยาว แต่มีข้อด้อยจากการเปลี่ยนสีหรือการติดสีลงบนผิววัสดุอุด อัตราการสึกกร่อน การรั่วซึม อาจจะสูงกว่าวัสดุอุดอมัลกัม แต่หากระมัดระวังในการใช้งาน หลีกเลี่ยงการกัดเคี้ยวอาหารแข็ง แปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันเพื่อกำจัดแผ่นคราบจุลินทรีย์ให้สะอาด อายุการใช้งานของวัสดุอุดก็จะใกล้เคียงกับการอุดด้วยอมัลกัมได้เช่นกัน
-
กลาสไอโอโนเมอร์ เป็นวัสดุอุดที่มีส่วนประกอบสำคัญ คือ ผลึกของแก้วและฟลูออไรด์ มีสีขาวครีมคล้ายฟันธรรมชาติ แต่เฉดสีมีให้เลือกน้อยกว่าคอมโพสิท เรซิน และมีข้อด้อยในด้านความแข็งแรง ดังนั้นจึงเลือกใช้วัสดุอุดชนิดนี้ ในตำแหน่งที่ไม่รับแรงในการบดเคี้ยว และเพื่อหวังผลในการป้องกันการเกิดฟันผุซ้ำมากกว่าความสวยงาม
การเลือกใช้วัสดุอุดชนิดใดนั้น ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย ทั้งความต้องการของผู้รับบริการในด้านความสวยงาม , ลักษณะของโพรงฟัน , พฤติกรรมการกัดเคี้ยวอาหาร , การดูแลสุขภาพช่องปากของผู้รับบริการ หากท่านพิจารณาปัจจัยเหล่านี้ร่วมกับทันตแพทย์ก่อนรับการรักษาจะทำให้ท่านทราบถึงชนิดของวัสดุอุดที่เหมาะกับฟันซี่นั้น ๆ และข้อควรปฎิบัติเพื่อดูแลวัสดุอุดให้มีอายุการใช้งานได้ยาวนานที่สุด
ขั้นตอนการอุดฟัน
-
กรอตัดผิวฟันที่มีรอยผุออก ( หากฟันผุลึกอาจจะเลือกใช้ยาชาก่อนการกรอ เพื่อหลีกเลี่ยงอาการเสียวฟันในระหว่างกรอ )
- ในกรณีฟันผุลึก ใกล้โพรงประสาทฟัน จะใส่ยาป้องกันการอักเสบของโพรงประสาทฟันไว้ชั้นหนึ่งก่อน และใช้วัสดุที่เป็นฉนวนกันความร้อน , ความเย็น อุดทับอีกชั้นหนึ่ง
- ปิดโพรงทั้งหมดด้วยวัสดุอุดที่เลือกใช้
- ขัดแต่งวัสดุอุดให้ได้รูปร่างที่ดีมีผิวเรียบ , มัน เพื่อป้องกันการเกาะติดของแผ่นคราบจุลินทรีย์
สำหรับกรณีอื่น ๆ ที่ไม่ใช่ฟันผุ จะกรอแต่งผิวฟันเพียงเล็กน้อยเท่านั้น แล้วใช้วัสดุอุดคอมโพสิท เรซิน หรือกลาสไอโอโนเมอร์อุดปิดบริเวณดังกล่าว
การดูแลรักษาฟันที่ได้รับการอุดให้มีอายุการใช้งานที่ยาวนาน
- ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของทันตแพทย์เกี่ยวกับข้อจำกัดในการกัดเคี้ยวอาหารของวัสดุในโพรงฟันแต่ละซี่ ( วัสดุอุดในโพรงฟันที่ใหญ่ จะมีข้อจำกัดในการกัดเคี้ยวมากกว่าโพรงฟันที่เล็ก )
- ควรทำความสะอาดฟันโดยการแปรงฟันหลังมื้ออาหารทุกครั้ง และใช้ไหมขัดฟันอย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง เพื่อป้องกันการก่อตัวของแผ่นคราบจุลินทรีย์บริเวณขอบวัสดุอุด ซึ่งเป็นการลดโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดรอยผุซ้ำ หรือการติดสีและ เปลี่ยนสีของวัสดุอุด ( หากทานอาหารที่มีความเป็นกรดสูง เช่น อาหารรสเปรี้ยว, อัลกอฮอล์, น้ำอัดลม ควรดื่มน้ำตามมาก ๆ และรอประมาณ 30-60 นาที จึงแปรงฟัน เพื่อป้องกันการสึกกร่อนของผิวฟัน )
- กรณีฟันผุลึกมาก อาจมีอาการเสียวฟันภายใน 3 - 4 สัปดาห์แรกหลังการอุด ( reversible pulpitis ) ท่านสามารถหลีกเลี่ยงอาการดังกล่าวได้โดยการงดอาหารที่เย็นหรือร้อนจัด แต่หากมีอาการเสียวฟันรุนแรง หรือมีอาการมากกว่า 4 สัปดาห์ ( irreversible pulpitis ) ควรพบทันตแพทย์เพื่อวินิจฉัย และให้การรักษาต่อเนื่องทันที
- ควรตรวจสุขภาพฟันโดยทันตแพทย์ทุก 6 เดือน หากพบความผิดปกติของวัสดุอุดเพียงเล็กน้อยในบางกรณีอาจจะเพียงพิจารณาขัดแต่งวัสดุอุด ก็สามารถช่วยยืดอายุการใช้งานของวัสดุอุดได้อีกยาวนาน